Türklerde Yemek Adabı ve Kültürü

Türk’lerin bilge kitabı: Kutadgu Bilig

Yaklaşık beş bin yıllık bir mazisi olan ve dünyanın dört bir yanına dağılarak, farklı adlarla birçok devlet kuran Türk milleti, zengin ve köklü bir kültüre sahiptir. Kutadgu Bilig ( saadet, mutluluk veren bilgi anlamına gelir ) bu zengin ve köklü kültürün mihenk taşlarından birini oluşturmaktadır. Yusuf Has Hacib tarafından 1069 yılında kaleme alınan Kutadgu Bilig’i, Türk yemek adabı ve kültürü açısından incelemeyi gerekli bulduk. Kutadgu Blig temel olarak dönem Türk’lerinin günlük yaşamlarını ve adetlerini aktarmaktadır. Türkistan’dan Anadolu’ya ve birçok coğrafyaya yayılan Türkler, uzun tarihsel geçmişleri ve birikimleri nedeniyle zengin bir yemek kültürü oluşturmuşlardır. Söz konusu bu değerlerin gelecek nesillere aktarılmasında ise Kutadgu Bilig başucu kitap niteliği taşımaktadır. Eski Türklerde sofrada bir oturma düzeni vardı. Yusuf Has Hacib’in bu toplantılarda devlet erkanına ya da toplantıya iştirak edenlere, geleneklere göre nasıl davranması gerektiği hususunda verdiği bilgiler bizim için son derece önemlidir. Kutadgu Bilig’de eski Türklerde sofra adabına dair bazı gelenekler ve görgü kuralları aşağıdaki beyitlerde de açık olarak yer verilmiştir.

4594- Hangi ziyafette olursa olsun, yemek yerken, mümkün olduğunca edep dairesinde hareket et.

4596- Senden büyük yemeğe başladıktan sonra, sen elini uzat, bak, adet böyledir.

4597- Yemeğe sağ elini besmeleyle uzat; böylece yemeğin bereketi artar, sen de zengin olursun.

4598- Başkasının önündeki lokmalara dokunma; kendi önünde ne varsa, onu al ve ye.

4599- Sofrada bıçak çıkarma ve kemik sıyırma; çok obur olma, çok da sünepe olma.

4600- Ne kadar tok olursa olsun, insan ikram edilen yemeği reddetmemeli; ey kardeş, yemeği adamına göre ikram et.

4601-Yemeği alınca ısır ve ufak ufak çiğne; sıcak yemeği ağzınla üfleme.

4602-Yemek yerken sofra üzerine sürünme; insanların huzurunu kaçırma, hareketlerine dikkat et.

4603- Bütün bunlar usul bilmezlikten ileri gelir, usule uygun davran; usul bilmeyen kişilerin başkalarına zararı dokunur

İnanması zor ama tam 950 yıl önce yazılanlar sizce günümüzde de geçerli değil mi?

Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/21, p. 335-348 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12094 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY

Makale Bilgisi Hakemler: Prof. Dr. Mesut AYDIN – Doç. Dr. Recep DÜNDAR – Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDEMİR – Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU

KUTADGU BİLİG’DE TÜRK YEMEK ADABI VE KÜLTÜRÜ Fatih KAYA* – Erdal AKPINAR**